Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 7

2.3.5    Inisiatif-Inisiatif Alain Poher Semasa Menjadi Presiden Interim

Semasa menjadi Presiden Interim, Alain Poher telah mempelopori beberapa perkara yang tidak pernah dilakukan oleh Presiden sebelumnya.  Inisiatif-inisiatif beliau, khususnya semasa menjadi Presiden Interim buat kali pertama, adalah seperti berikut:

(i)                 Menjadikan Media Massa Sebagai Non-Partisan

Semasa zaman pemerintahan Charles de Gaulle, media massa telah dijadikan alat politik yang bersikap partisan.  Walau bagaimanapun, semasa Alain Poher menjadi Presiden Interim, beliau telah memberi arahan kepada Pengarah rangkaian radio dan televisyen milik negara, Office de la Radio et Télévision Française (O.R.T.F.) supaya bersikap tidak memihak sepanjang tempoh kempen pilihan raya Presiden berlangsung  (Time 1969).  Walhal, semasa memegang jawatan Presiden Interim beliau turut bertanding dalam pilihan raya Presiden dan beliau boleh menggunakan kedudukannya yang sangat berkuasa pada ketika itu untuk berkempen menerusi radio dan televisyen milik negara bagi meraih sokongan rakyat dalam usaha memenangi pilihan raya.  Walau bagaimanapun, sikap profesional Alain Poher begitu terserlah apabila beliau tidak menyalahgunakan kedudukan beliau sebagai Presiden Interim untuk berkempen.  Beliau mengehadkan penampilan beliau di kaca televisyen sepanjang tempoh berkempen dan hanya memperhebatkan kempen beliau pada hari Jumaat iaitu hari terakhir kempen (Williams et al. 1970);

(ii)               Mengurangkan Bilangan Anggota Polis Anti Rusuhan

Seterusnya, Alain Poher mengarahkan Menteri Dalam Negeri, Raymond Marcellin untuk mengurangkan bilangan anggota polis yang bersiap sedia di Paris bagi menghadapi rusuhan.  Beliau berpendapat terdapat unsur partisan juga dalam perkara tersebut, seolah-olah bersetuju dengan telahan Charles de Gaulle bahawa selepas perletakan jawatannya, huru-hara akan berlaku (Time 1969); dan

(iii)             Menyingkirkan Jacques Foccart, Setiausaha Agung Hal Ehwal Afrika  

Tindakan beliau disambut baik oleh rakyat Perancis kerana Jacques Foccart sebenarnya mengetuai pasukan polis rahsia dan pemberi maklumat bergelar “Barbouzes” yang bersikap samseng (Time 1969).

Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 6

2.3.3    Alain Poher Sebagai Presiden Interim Kali Pertama (29 April 1969 - 20 Jun 1969)

Pada Februari 1969, Charles de Gaulle mengumumkan hasratnya untuk mengadakan referendum[i] bagi memperakukan penubuhan unit kerajaan wilayah yang baru dan penstrukturan semula Dewan Senat.  Berdasarkan perancangan beliau, Dewan Senat yang baru akan menggabungkan perwakilan kerajaan tempatan dengan perwakilan pertubuhan profesional dalam usaha membawa perspektif baru bagi proses perundangan[ii].

Walau bagaimanapun, usaha beliau ditentang oleh Presiden Senat, Alain Poher yang baru sahaja menggantikan Gaston Monnerville pada Oktober 1968.  Pada hemat Alain Poher, hasrat Charles de Gaulle sekiranya diteruskan juga akan mengakibatkan Dewan Senat hanya berfungsi sebagai badan perundingan semata-mata.

Charles de Gaulle telah mengumumkan lebih awal sebelum proses pengundian berlangsung bahawa beliau akan meletak jawatan sekiranya referendum beliau ditolak oleh rakyat Perancis (Pierce 1973).  Justeru apabila keputusan pada 27 April 1969 menyaksikan referendum tersebut ditolak[iii] oleh rakyat Perancis dengan 53.2% menentang sementara 46.8% menyokong, Charles de Gaulle benar-benar mengotakan janjinya dengan meletak jawatan sebagai Presiden Perancis.  Sehubungan itu, selaras dengan Perlembagaan Perancis yang menetapkan bahawa Presiden Senat akan menyandang jawatan Presiden Perancis buat sementara waktu sehingga seorang Presiden yang baru dipilih menerusi pilihan raya Presiden, maka atas kapasitinya sebagai Presiden Senat, Alain Poher telah memangku jawatan Presiden Perancis yang dikosongkan oleh Charles de Gaulle (Ambler & Scheinman 1971; Williams et al. 1970).  Alain Poher memulakan tugasnya sebagai Presiden Interim secara rasmi pada pukul 3 p.m. pada hari yang sama Charles de Gaulle meletak jawatan dengan berpindah masuk ke kediaman rasmi Presiden Perancis, Èlysèe Palace yang terletak di Paris (Berstein & Rioux 2000).

2.3.4    Alain Poher Sebagai Presiden Interim Kali Kedua (2 April 1974 - 27 Mei 1974)

Berikutan kematian Georges Pompidou pada 2 April 1974, Alain Poher telah memangku jawatan Presiden Perancis buat sementara waktu.  Walau bagaimanapun, tidak seperti semasa menjadi Presiden Interim sebelumnya, kali ini beliau tidak bertanding dalam pilihan raya Presiden yang diadakan di antara 5 Mei 1974 sehingga 12 Mei 1974.  Pada 27 Mei 1974, beliau menyerahkan semula jawatan yang dipangkunya kepada Valéry Giscard d’Estaing yang telah memenangi pilihan raya Presiden pada 19 Mei 1974 (Thody 1998).

---

2 Semasa era pemerintahan Charles de Gaulle, referendum merupakan elemen penting kerana ia merupakan alternatif selain Parlimen sebagai agensi yang mengabsahkan dasar awam.  Berdasarkan analisis Charles de Gaulle terhadap politik Perancis, parti-parti politik diibaratkan lebih sebagai skrin berbanding sebagai penghubung antara rakyat dan polisi.  Memandangkan Parlimen merupakan arena untuk perwakilan yang bersifat partisan, maka adalah penting untuk pihak eksekutif mempunyai kemampuan untuk bypass Parlimen semasa pelaksanaan proses menggubal dasar sekiranya mereka berpendapat mereka mampu meraih kemenangan menerusi undi popular tetapi tidak bagi undian di Parlimen (Pierce 1973: 62-63).

[ii] Bilangan ahli Dewan Senat yang terdiri daripada ahli politik wilayah dan tempatan akan dikurangkan kepada separuh, manakala separuh lagi ahli Dewan Senat terdiri daripada kesatuan sekerja, pertubuhan peladang, dan kumpulan perniagaan.  Fungsi baru Dewan Senat yang dicadangkan oleh Charles de Gaulle adalah terhad kepada kebenaran untuk menggubal undang-undang secara bersama bagi perkara-perkara sosial, ekonomi dan budaya (Safran 1977: 187).

[iii] Subjek referendum pada tahun 1969 tersebut mengandungi kelemahan-kelemahan seperti terlalu panjang lebar dan kurang jelas tentang isu utama berbanding  referendum sebelumnya berkenaan dasar Perancis di Algeria dan kaedah pilihan raya presiden.  Referendum tersebut mengandungi lebih daripada 8,000 perkataan, menyeru ke arah pengubahsuaian bagi 19 daripada 92 Artikel Perlembagaan Perancis, dan menangani secara serentak dua masalah besar (penubuhan majlis wilayah dan penyusunan semula struktur Dewan Senat) serta beberapa masalah lain yang kurang penting.  Selain itu, kritikan terhadap referendum tersebut adalah disebabkan penyediaannya dibuat tanpa berunding secukupnya dengan Parlimen dan kerana pengundi dikehendaki memberi satu jawapan sahaja sedangkan terdapat dua soalan (Pierce 1973: 72-75).

Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 5

2.3.2    Peranan Presiden Interim

Menurut Pickles (1972), Artikel 7, Perlembagaan Perancis menetapkan Presiden Interim akan menjalankan tugas sebagai seorang Presiden Perancis sebagaimana termaktub dalam perlembagaan, kecuali yang melibatkan perkara-perkara berikut:

(i)                 Artikel 11:
Mempersetujui atau menolak permohonan untuk mengadakan referendum;

(ii)               Artikel 12:
Membubarkan Parlimen;

(iii)             Artikel 49 & 50 (dibaca bersama):
Menerima perletakan jawatan Kerajaan (Perdana Menteri dan ahli-ahli Kabinet) apabila National Assembly meluluskan usul tidak percaya, atau tidak menyokong program atau pernyataan dasar umum oleh Kerajaan; dan

(iv)             Artikel 89:
Mengusulkan pindaan perlembagaan hasil cadangan Perdana Menteri dan ahli-ahli Parlimen.

Berdasarkan pengalaman Perancis di bawah Republik Kelima, Alain Poher merupakan satu-satunya Presiden Senat yang pernah memegang jawatan Presiden Interim bagi caretaker government sebanyak dua kali.  Kali pertama  selama 53 hari (29 April 1969 -  20 Jun 1969) iaitu selepas perletakan jawatan Charles de Gaulle sebagai Presiden Perancis pada 29 April 1969.  Kali kedua pula selama 56 hari (2 April 1974 - 27 Mei 1974) setelah Presiden Perancis ketika itu, Georges Pompidou meninggal dunia pada 2 April 1974, pukul 9 p.m. akibat waldenström macroglobulinemia, sejenis kanser yang melibatkan sel darah putih.

Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 4

2.3       Amalan Caretaker Government di Perancis

2.3.1    Artikel 7, Perlembagaan Perancis: Presiden Interim

Perlembagaan Perancis tidak menyebut secara jelas tentang pembentukan dan peranan caretaker government apabila Parlimen dibubarkan.  Walau bagaimanapun, terdapat peruntukan perlembagaan tentang Presiden Interim seperti dinyatakan menerusi Artikel 7 iaitu “sekiranya jawatan Presiden kosong kerana apa jua sebab, atau sekiranya Constitutional Council[i] selepas dirujuk oleh Kerajaan membuat keputusan majoriti mutlak bahawa Presiden tidak lagi berupaya menjalankan tugasnya, maka tugas Presiden, kecuali tugas-tugas yang dinyatakan di Artikel 11 dan 12, perlu dilaksanakan buat sementara waktu oleh Presiden Senat.  Sekiranya Presiden Senat juga tidak berkeupayaan, tugas Presiden akan dilaksanakan oleh Kerajaan iaitu Kabinet.”

Sesetengah pakar Perlembagaan Perancis mentafsirkan keutamaan Kabinet didahului oleh Perdana Menteri, dan diikuti oleh ahli-ahli Kabinet yang lain.  Walau bagaimanapun, perkara ini tidak pernah berlaku kerana kebiasaannya jika tiada Presiden Senat, maka Senate akan menamakan Presiden Senat yang baru untuk menjawat jawatan Presiden Interim.

Tempoh masa maksimum bagi seseorang Presiden Senat menjadi Presiden Interim ialah 50 hari. Tempoh tersebut dikira berdasarkan jangka masa mengadakan pilihan raya Presiden yang merangkumi pusingan pertama dan pusingan kedua.  Menurut Artikel 7, Perlembagaan Perancis juga, pusingan pertama pilihan raya Presiden mesti diadakan tidak kurang dari 20 hari dan tidak melebihi 35 hari sebelum tempoh perkhidmatan Presiden sedia ada tamat.  Sekiranya pemenang dalam pilihan raya Presiden tidak dapat ditentukan selepas berakhir pusingan pertama, maka pusingan kedua pilihan raya perlu diadakan 15 hari selepas berakhir pilihan raya pusingan pertama.

Walaupun tempoh maksimum memegang jawatan Presiden Interim ialah 50 hari, namun Artikel 7 turut menyatakan bahawa Constitutional Council boleh melanjutkan tempoh tersebut dengan syarat pengundian berlangsung tidak lewat daripada 35 hari selepas Constitutional Council membuat keputusan tentang kekosongan jawatan Presiden.  Sekiranya pelaksanaan peruntukan ini mengakibatkan penundaan tarikh pilihan raya sehingga melebihi tarikh tamat perkhidmatan seseorang Presiden, maka Presiden tersebut perlu meneruskan tugasnya sehingga penggantinya diisytiharkan secara rasmi. 

Sungguhpun demikian, pelantikan Presiden Senat sebagai Presiden Interim tidak berbangkit sekiranya pilihan raya Presiden diadakan pada penghujung tempoh perkhidmatan biasa bagi seorang Presiden.  Dalam keadaan ini, Presiden sedia ada akan kekal bertugas sehingga beliau dipilih semula menerusi kemenangan dalam pilihan raya atau digantikan dengan calon lain yang memenangi pilihan raya (Pickles 1972).

 

---

[i] Constitutional Council terdiri daripada sembilan orang ahli yang dilantik oleh Presiden Perancis, Presiden National Assembly dan Presiden Senat.  Presiden bagi Constitutional Council dilantik oleh Presiden Perancis di kalangan sembilan ahli sedia ada.  Tempoh perkhidmatan ialah sembilan tahun dan tidak akan diperbaharui.  Satu pertiga daripada mereka akan digantikan setiap tiga tahun.  Antara kuasa Constitutional Council ialah menyelesaikan pertikaian berkenaan pilihan raya dan referendum. (Title VII, The Constitutional Council, Perlembagaan Perancis).

Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 3

2.2       Konsep Pembubaran Parlimen di Perancis

Pembubaran Parlimen di Perancis merujuk kepada pembubaran National Assembly. Dalam konteks Perancis, Presiden begitu berkuasa dan salah satu daripada kuasa Presiden, selaras dengan Artikel 12, Perlembagaan Perancis, adalah membubarkan National Assembly selepas berunding dengan Perdana Menteri dan Presiden-presiden bagi National Assembly dan Senate.  Sehubungan itu, pilihan raya umum perlu diadakan dalam tempoh tidak kurang dari 20 hari dan tidak melebihi 40 hari dari tarikh pembubaran National Assembly.  Dalam tempoh setahun selepas pilihan raya, National Assembly tidak boleh dibubarkan.

Pembubaran National Assembly adalah bertujuan mengadakan pilihan raya bagi memilih 577 ahli Parlimen.  Parti yang memenangi kerusi terbanyak akan mencalonkan salah seorang daripada ahli Parlimennya untuk dilantik sebagai Perdana Menteri oleh Presiden Perancis, yang juga akan melantik beberapa Menteri sebagai anggota Kabinet.  Namun demikian, tidak seperti pelantikan Perdana Menteri, Menteri yang dilantik untuk menganggotai Kabinet tidak semestinya merupakan ahli Parlimen.  

Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 2

 

 

2.         PERANAN CARETAKER GOVERNMENT: PENGALAMAN DI PERANCIS

2.1       Struktur Sistem Berparlimen di Perancis

Negara Perancis menggunakan sistem perundangan bicameral iaitu mempunyai dua dewan perundangan yang akan menggubal undang-undang.  Menurut Title 4, Article 24, Perlembagaan Perancis, Parlimen Perancis yang disebut juga sebagai “the Parliament of the Fifth Republic” merangkumi dua dewan (chambers) yang ketua masing-masing juga diberi gelaran ‘Presiden’.  Kedua-dua dewan tersebut ialah:

(i)                 National Assembly (Lower House)

Dewan ini mempunyai keanggotaan tidak melebihi 577 orang yang dipilih melalui pilihan raya untuk tempoh lima tahun (kecuali dibubarkan) oleh sistem pemilihan “universal direct suffrage”; dan

(ii)               Senate (Upper House)

Mempunyai keanggotaan tidak melebihi 348 perwakilan yang dilantik bagi tempoh sembilan tahun oleh pihak berkuasa tempatan berasaskan formula yang kompleks.  Satu pertiga daripada ahli dewan yang digelar Senator akan bersara setiap tiga tahun.  

Caretaker Government: Pengalaman Negara Perancis dan Bangladesh - Episod 1

 

 

1.                  PENGENALAN

1.1        Konsep Caretaker Government

“Caretaker government” atau “kerajaan sementara” juga dikenali dengan beberapa nama lain seperti “interim government” dan “provisional government”.  Berdasarkan Kamus Sains Politik: Politik Perbandingan, caretaker government merupakan “Kerajaan yang dibentuk untuk jangka masa tertentu sehingga kerajaan yang sah ditubuhkan.  Dalam konteks politik, keadaan ini merujuk kepada kerajaan yang dibentuk akibat daripada keadaan yang tidak stabil dalam sesebuah negara seperti berlakunya peperangan, kerajaan yang mendapat undi tidak percaya daripada parlimen ataupun parlimen telah dibubarkan.  Amalan kerajaan sementara ini sering berlaku dalam sistem kerajaan yang dibentuk berasaskan kepada gabungan beberapa parti.  Apabila berlaku perpecahan dalam gabungan tersebut, maka kerajaan yang sedia ada terpaksa dibubarkan.  Semasa menunggu pembentukan sesebuah kerajaan yang baharu, urusan pentadbiran negara tersebut akan diambil alih oleh pemerintah sementara ini.” (Halimah & Rohaida 2007).

Eagles et al. (2004) berpendapat, apabila kerajaan sedia ada telah berakhir tempoh perkhidmatannya, mereka akan kekal sebagai kerajaan dan berfungsi sebagai caretaker government sehingga kerajaan baru yang memenangi pilihan raya mengambil alih kuasa.   Peranan caretaker government ialah meneruskan dasar dan program sedia ada tanpa memperkenalkan dasar baru atau menggubal undang-undang baru. 

Selain itu, peranan caretaker government adalah hanya untuk melaksanakan urusan pentadbiran yang rutin dan tidak melibatkan pengenalan dasar baru yang boleh mempengaruhi keputusan pilihan raya.  Caretaker government akan bersikap neutral bagi memastikan pilihan raya umum berlangsung dengan bebas dan adil (Pakistan Institute of Legislative Development and Transparency 2006).

Menurut 2004 General Election Guidance on Caretaker Conventions yang diterbitkan oleh Jabatan Ketua Menteri Australia semasa pilihan raya umum tahun 2004, sesebuah kerajaan yang berfungsi sebagai caretaker government perlu menghindari perkara-perkara berikut semasa menjalankan tugasnya:

(i)                 Membuat keputusan membabitkan dasar utama yang boleh mengikat incoming government;(ii)               Membuat pelantikan bagi jawatan-jawatan penting;

(iii)            Terlibat dengan kontrak-kontrak besar atau sebarang perjanjian yang akan  mengikat incoming government; dan

(iv)             Mewakili Australian Capital Territory (ACT) dalam forum antara kerajaan kecuali tidak dapat dielakkan.  Sekiranya boleh, menteri dan agensi perlu memohon penangguhan bagi perjumpaan tersebut sehingga selepas pilihan raya.

Berdasarkan definisi yang telah dinyatakan, secara ringkas caretaker government boleh ditakrifkan sebagai kerajaan sementara yang mentadbir sesebuah negara bermula dari tarikh pembubaran Parlimen sehingga tarikh kerajaan baru mengambil alih pentadbiran negara secara rasmi setelah memenangi pilihan raya.  Peranan caretaker government pada dasarnya ialah meneruskan dasar-dasar sedia ada tanpa memperkenalkan dasar-dasar baru dan tidak boleh menyalahgunakan kuasa untuk mempengaruhi keputusan pilihan raya.  Penulisan ini seterusnya akan mengupas peranan caretaker government selepas berlakunya pembubaran parlimen dengan merujuk kepada pengalaman Perancis dan Bangladesh.