Merakyatkan Ekonomi Selangor: Furniture City?

Bagaimana hendak dibayangkan berapa luas agaknya sebuah kawasan seluas 700 ekar? 700 ekar bersamaan 2,832,799 meter persegi. Mengikut piawaian padang bola sepak FIFA, saiz maksimum sebuah padang ialah 10,800 meter persegi (120 meter x 90 meter). Ertinya, 700 ekar seluas 262 buah padang bola sepak standard maksimum FIFA.

BN Selangor patut ambil peluang ini untuk tuntut penjelasan dalam Dewan Negeri. Kemungkinan dihalau oleh Speaker itu soal lain. Yang penting ambil peluang ini untuk pastikan mekanisme semak dan imbang masih subur, terutama dalam negeri yang ditadbir PR, yang kununnya teluslah sangat. Kalau kena halau sekalipun, media arus perdana bukankah ramai dan sentiasa menanti untuk memberi khidmat sokongan saban hari saban malam.

Rakyat, khususnya Bumiputera di luar bandar berhak dapat sebanyak mungkin maklumat, sebelum membuat keputusan terbaik dalm PRU-13. Mereka berhak dapat gambaran paling jelas dan tepat, sama ada BN atau PR yang lebih ikhlas membela nasib Bumiputera, ataupun dua-dua pun 2 x 5, bermuka-muka di depan khalayak pengundi yang berbeza.

BRUNEI: Legitimasi, Demokrasi dan Pembangunan Politik - Episod Akhir

 

4.    KESIMPULAN

Setakat ini, berdasarkan polisi-polisi yang dilaksanakan oleh kerajaan Brunei di bawah sistem monarki sedia ada, pada pengamatan saya legitimasi akan terus mendominasi pembangunan politik di Brunei.  Legitimasi juga bertambah kukuh disebabkan rakyat terlalu menyanjungi dan menghormati Sultan walaupun ironinya mereka sepatutnya bersikap kritis terhadap gaya hidup bermewah-mewahan Sultan dan kaum kerabatnya sedangkan masih ramai rakyat berada dalam kancah kemiskinan. 

Walau bagaimanapun, saya meramalkan amalan demokrasi yang lebih terbuka akan beransur-ansur bukan sahaja menjadi ancaman bahkan menjadi alternatif kepada legitimasi dalam konteks pembangunan politik sekiranya hasil minyak Brunei semakin merosot dan menjejaskan belanjawan negara.  Hal ini disebabkan ekonomi Brunei sangat bergantung kepada hasil minyak yang kemudian dioptimumkan untuk melaksanakan polisi-polisi mekanisme penyebab rentier effect bertujuan mencegah desakan rakyat supaya kerajaan membuka lebih banyak ruang demokrasi. 

Perkembangan terkini menunjukkan jangkaan saya itu berpotensi menjadi kenyataan sebagaimana diakui sendiri oleh Menteri Kewangan Kedua, Yang Berhormat Pehin Orang Kaya Laila Setia Dato Seri Setia Awang Haji Abdul Rahman bin Haji Ibrahim semasa membentangkan Kertas Cadangan Rang Undang-Undang (2011) Perbekalan 2011/2012 pada hari kedua Majlis Mesyuarat Negara 2011.  Menurut beliau, kesan positif daripada kenaikan harga minyak dunia tahun 2010 masih terhad disebabkan kadar pengeluaran minyak negara yang rendah berbanding tahun-tahun sebelumnya di samping kos pengeluaran minyak yang semakin meningkat dan juga nilai mata wang Dollar Amerika Syarikat yang semakin menurun.

Apabila nantinya hasil minyak Brunei semakin merosot sehingga menjejaskan belanjawan negara, rakyat akan menerima kesan langsung kerana semua keistimewaan dalam bentuk subsidi, elaun khas, pengecualian cukai pendapatan individu, pengecualian duti import kenderaan dan pelbagai faedah lain yang dinikmati sekarang akan dikaji dan distruktur semula oleh kerajaan.  Saya berkeyakinan bahawa rakyat Brunei yang pada masa itu mula merasai bebanan ekonomi sebagaimana dialami rakyat Malaysia sekarang akan semakin lantang menuntut sesuatu daripada kerajaan sebagai ‘pampasan’ kepada kesulitan hidup mereka.  Dari kaca mata saya, pampasan yang dikehendaki tidak semestinya berbentuk faedah nyata, bahkan jauh lebih penting adalah menuntut pertanggungjawaban daripada Sultan, sekurang-kurangnya baginda perlu turut serta membentang dan mempertahankan polisi-polisi kerajaan semasa sidang MMN.  Ketika itu, Brunei berada di landasan yang betul ke arah sebuah negara demokrasi.

Nota

__________________________________

¹            Menurut takrifan The Economist Intelligence Unit, antara ciri negara di bawah kategori authoritarian regimes adalah kebanyakannya tidak mempunyai (atau terhad) dari segi kepelbagaian politik, bercorak kediktatoran, pilihan raya (sekiranya ada) tidak bebas dan adil, media massa sama ada dimiliki oleh pemerintah atau kumpulan yang mempunyai kaitan dengan pemerintah, kritikan terhadap pemerintah disekat dan mengamalkan penapisan keterlaluan.   

²            Shell-fare State merujuk kepada Brunei sebagai negara kebajikan (welfare state) yang menyediakan pelbagai manfaat kepada rakyat menggunakan hasil daripada carigali minyak oleh Royal Dutch Shell.

³             Group formation merujuk kepada penggunaan hasil minyak oleh sesebuah kerajaan untuk mencegah pembentukan kumpulan sosial yang bebas daripada kerajaan dan cenderung untuk menuntut hak-hak politik.

⁴            Semua jenis kenderaan yang diimport oleh rakyat Brunei tidak dikenakan duti import selaras dengan “Tambahan Kepada Warta Kerajaan Bahagian II” bertarikh 13 Februari 2008.  Polisi Kerajaan Brunei ini mendorong rakyat membeli kenderaan baru, tambahan pula alat ganti kenderaan dikenakan duti import sebanyak 20% setiap kilogram.

⁵            Antara bidang-bidang kritikal yang layak diberikan status pioneer industries oleh Kementerian Perindustrian dan Sumber Utama dan masih belum diceburi oleh mana-mana syarikat ialah kaca, plastik dan sintetik, baja dan racun serangga, dan gas.

⁶            Bagi syarikat bermodal tetap sebanyak B$500 ribu tetapi kurang dari B$2.5 juta, cukai dikecualikan selama lima tahun manakala syarikat bermodal tetap melebihi B$2.5 juta dikecualikan cukai selama lapan tahun.

⁷            Bagi mengelakkan majikan menanggung bebanan caruman yang berlebihan, amaun maksimum caruman oleh majikan sebanyak 3.5 peratus adalah berasaskan maksimum gaji pekerja yang dihadkan pada B$2,800.  Oleh yang demikian, walaupun pekerja memperolehi gaji melebihi B$2,800, kadar caruman majikan hanya setakat 3.5 peratus x B$2,800.

⁸            Perenggan ke-14 Surat Pekeliling Kementerian Kewangan Bil. 1/2009 Negara Brunei Darussalam menyatakan bahawa manfaat survivorship bertujuan menjamin kesejahteraan hidup bagi tanggungan-tanggungan peserta SCP apabila peserta tersebut meninggal dunia.  Manfaat ini mempunyai dua komponen iaitu manfaat perlindungan survivorship dan manfaat pencen Skim SCP khas bagi tanggungan.

⁹            Perenggan ke-12 Surat Pekeliling Kementerian Kewangan Bil. 1/2009 Negara Brunei Darussalam menyatakan, bagi generasi peralihan iaitu mereka yang menyertai Skim TAP sebelum Skim SCP diperkenalkan, mereka dikehendaki mencarum sebaik sahaja Skim SCP diperkenalkan.  Mereka juga akan layak menerima insentif catch-up atau bayaran caruman secara kebelakangan.

¹⁰          Perenggan kelima Surat Pekeliling Kementerian Kewangan Bil. 1/2009 Negara Brunei Darussalam mentakrifkan sektor informal sebagai warganegara atau penduduk tetap Negara Brunei Darussalam yang berumur 18 tahun ke atas yang telah bekerja atau berniaga secara persendirian untuk mendapatkan pendapatan bagi menampung perbelanjaan diri sendiri atau untuk menyara ahli keluarga seperti nelayan, petani dan peniaga / pengusaha kecil persendirian (self-employed). 

BRUNEI: Legitimasi, Demokrasi dan Pembangunan Politik - Episod 9

 

 

3.2.1 Rentier Effect 1: Taxation Effect

 

Apabila kerajaan mendapat hasil jualan minyak yang mencukupi, kadar cukai yang akan dikenakan oleh kerajaan akan dikurangkan atau ditiadakan langsung.  Langkah ini bertujuan menutup ruang-ruang demokrasi iaitu mengurangkan kecenderungan rakyat untuk menuntut pertanggungjawaban daripada kerajaan.  Langkah ini juga berfungsi mengendurkan tuntutan rakyat untuk mempunyai perwakilan dalam kerajaan.

 

Dalam konteks Brunei, taxation effect dipraktikkan dengan cara mengecualikan rakyat daripada cukai pendapatan individu, dan cukai-cukai lain seperti cukai eksport, jualan, gaji dan pembuatan.  Kadar cukai jalan bagi kenderaan pula ialah B$4.50 bagi setiap 100 cc manakala duti import tidak dikenakan bagi sebarang jenis kenderaan⁴.  Bagi Industri Kecil dan Sederhana (IKS), cukai pendapatan korporat telah dikurangkan dari 23.5 peratus kepada 22 peratus pada tahun 2011.  Bagi pioneer industries pula iaitu penglibatan syarikat korporat dalam bidang-bidang tertentu yang diiktiraf oleh kerajaan Brunei menerusi Kementerian Perindustrian dan Sumber Utama sebagai kritikal⁵, pengecualian cukai bergantung kepada jumlah pelaburan modal⁶.

 

3.2.2 Rentier Effect 2: Spending Effect

 

Menurut Ross (2001: 333) lagi, kerajaan akan menggunakan hasil minyak untuk meningkatkan perbelanjaan bagi tujuan memberi naungan (spending on patronage). Seperti juga taxation effect, pelaksanaan spending effect juga bertujuan melunturkan desakan rakyat yang mahukan kerajaan membuka lebih banyak ruang demokrasi.

 

Dalam konteks Brunei, kerajaan memberi pelbagai insentif menerusi skim perlindungan sosial kepada rakyat sama ada yang bertaraf warganegara mahupun penduduk tetap (permanent resident).  Menurut Sainah (2009:134), insentif terpenting melibatkan sistem pendidikan, kediaman, sistem kesihatan, faedah persaraan, dan pencen untuk golongan uzur dan kurang upaya seperti berikut:

 

(i)    Sistem Pendidikan

 

Berdasarkan artikel Sainah (2009: 138), kerajaan Brunei menyediakan pendidikan percuma bagi peringkat sekolah rendah dan menengah.  Biasiswa penuh pula diberikan kepada pelajar yang menyambung pelajaran ke peringkat universiti.  Dari segi angka, sebagai contoh daripada sejumlah $B4.5 billion bagi Kumpulan Wang Yang Disatukan Bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2006/2007 yang diluluskan oleh MMN, sebanyak B$700 juta disalurkan untuk butiran pendidikan (Muhammad Hadi 2007: 103-104).

 

(ii)               Penyediaan Kediaman

 

Skim Perumahan Negara telah diwujudkan oleh kerajaan sejak pertengahan tahun 1970-an bagi memastikan semua rakyat memiliki kediaman sendiri.  Menurut Sainah (2009: 139), semua warganegara Brunei yang berusia 18 tahun ke atas layak dipertimbangkan untuk Skim Perumahan Negara tertakluk kepada latar belakang keluarga. Bagi menjayakan skim ini, kerajaan telah memperuntukkan sejumlah dana melalui Rancangan Kemajuan Negara (RKN).  Misalnya, menerusi Rancangan Kemajuan Negara Kelapan (RKN Ke-8), skim tersebut telah diperuntukkan sebanyak B$82 juta (Muhammad Hadi 2007: 103).

 

Di bawah skim tersebut, sebanyak 6 ribu unit rumah baru telah dibina dalam tempoh 1972-2009. Usaha ini digerakkan menerusi dua skim iaitu skim perumahan untuk rakyat yang tidak memiliki rumah sendiri dan juga skim penempatan semula.  Bermula dari tahun 2000 pula, pinjaman perumahan tanpa faedah ditawarkan.  Warganegara yang berpendapatan rendah akan diberikan rumah kos rendah dilengkapi kemudahan infrastruktur yang diberi subsidi sepenuhnya oleh kerajaan dengan  tempoh pajakan selama 99 tahun.  Bagi warganegara yang lebih berkemampuan pula, mereka ditawarkan sebidang tanah berharga B$13 ribu dan boleh dipindah milik kepada waris terdekat. (Sainah 2009: 139).

 

(iii)             Sistem Kesihatan

 

Seperti bidang-bidang lain, kerajaan juga memperuntukkan dana yang besar bagi memantapkan perkhidmatan kesihatan kepada rakyat.  Misalnya, sejumlah B$111.6 juta disalurkan untuk perubatan dan kesihatan menerusi Belanjawan Tahun 2011/2012. Perkhidmatan Kesihatan Kebangsaan diberi secara percuma sama ada kepada warganegara mahupun penduduk tetap.  Walau bagaimanapun, warganegara mendapat lebih keistimewaan berbanding penduduk tetap kerana sekiranya mereka memerlukan rawatan pakar di luar negara (Malaysia atau Singapura), kos rawatan akan ditanggung sepenuhnya oleh kerajaan (Muhammad Hadi 2007: 104-105).

 

(iv)             Faedah Persaraan

 

a.       Supplemental Contributory Pension (SCP)

 

Selain SCP, terdapat juga faedah-faedah persaraan lain seperti Faedah Langsung dan Tabung Amanah Pekerja (TAP).  Walau bagaimanapun, bagi maksud penulisan ini saya berpendapat adalah memadai untuk memperincikan SCP sahaja sebagai contoh faedah persaraan yang diberikan oleh kerajaan Brunei kepada rakyatnya. 

 

Berdasarkan Surat Pekeliling Kementerian Kewangan Bil. 1/2009 Negara Brunei Darussalam, berkuatkuasa pada 1 Januari 2010 SCP dilaksanakan sebagai skim caruman tambahan kepada TAP. Menerusi SCP, semua peserta yang mencarum akan menerima sekurang-kurangnya B$150 sebulan apabila telah mencapai umur persaraan mandatori iaitu 60 tahun.  Kadar caruman bulanan minimum ialah 3.5 peratus bagi peserta dan 3.5 peratus juga bagi majikan⁷.  Jumlah caruman sebanyak 7 peratus sebulan akan disalurkan kepada akaun peserta (6 peratus) dan pembayaran perlindungan survivorship⁸ (1 peratus). Peserta perlu mencarum secara konsisten selama sekurang-kurangnya 35 tahun⁹ bagi melayakkan mereka menerima manfaat SCP.  Bagi peserta dalam sektor informal¹⁰ pula, mereka dimestikan mencarum sekurang-kurangnya B$17.50 sebulan dan amaun yang sama akan ditampung oleh kerajaan menjadikan jumlah terkumpul caruman mereka setiap bulan sekurang-kurangnya $B35.00.

 

(v)                Pencen Untuk Golongan Uzur dan Kurang Upaya

 

a.        Old Age Pension (OAP)

 

Selaras dengan peruntukan di bawah Old Age, Disability and Survivorship Act 1954 (Revised 1992), setiap rakyat Brunei akan menerima elaun bulanan sebanyak $B150 apabila mencapai umur persaraan mandatori iaitu 60 tahun.  Insentif ini turut dinikmati oleh Sultan sejak ulang tahun keputeraan baginda yang ke-60 pada tahun 2006 (Muhammad Hadi 2007: 110).

 

b.    Bayaran Pencen Kurang Upaya

 

Terdapat juga bayaran pencen khas bagi golongan kurang penglihatan, ibu tunggal, anak yatim, dan orang kurang upaya.  Mereka yang telah diperakukan oleh Jabatan Pembangunan Masyarakat akan menerima sebanyak B$250 setiap bulan tanpa perlu membuat caruman (Sainah 2009: 147).

BRUNEI: Legitimasi, Demokrasi dan Pembangunan Politik - Episod 8

3.2  Hasil Minyak dan Shell-Fare State²

Menerusi Index Of Oil-Reliant States dalam artikel bertajuk Does Oil Hinder Democracy, Ross (2001: 326) telah membahagikan “nilai eskport berasaskan minyak dengan Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK)” bagi 25 negara pengeluar minyak dunia. Hasil pengiraan tersebut, Brunei memperolehi 47.58 mata sekaligus muncul sebagai negara yang paling bergantung kepada hasil minyak mengatasi negara-negara pengeluar minyak lain seperti Arab Saudi (33.85 mata, tempat ke-9).  Walaupun dapatan kajian bagi Brunei menggunakan data tahun 1994 sedangkan kebanyakan negara lain menggunakan data Bank Dunia bagi tahun 1995, namun perkara utama iaitu pergantungan Brunei yang keterlaluan terhadap hasil minyak tetap tidak boleh dipertikaikan.  Fakta ini selaras dengan sumbangan hasil minyak Brunei kepada pendapatan negara.  Terkini, pendapatan negara bagi tahun 2011/1012 ialah B$5.899 billion dan daripada jumlah tersebut, sebanyak B$5.174 billion datangnya daripada pendapatan minyak dan gas yang bersamaan hampir 90 peratus.  Data ini jelas membuktikan tahap kebergantungan Brunei yang sangat tinggi terhadap hasil minyaknya.

Berbalik kepada artikel yang sama, Ross (2001: 332) telah menjalankan ujian-ujian untuk mengesan sama ada wujud kaitan, dipanggil sebagai mekanisme penyebab (causal mechanisms), di antara hasil minyak dengan tahap demokrasi di negara-negara pengeluar minyak.  Tiga mekanisme penyebab yang dimaksudkan ialah rentier effect, repression effect dan modernization effect.

Ross (2001: 332) mengakui bahawa hasil ujian yang beliau jalankan menunjukkan hubung kait yang konsisten, walaupun bersifat lemah, di antara ketiga-tiga mekanisme penyebab disebabkan data yang diperolehi tidak lengkap dan berpotensi untuk menjadi berat sebelah.  Walau bagaimanapun, Ross (2001: 356) masih berpendirian bahawa keputusan ujian tersebut mampu berfungsi sebagai bukti kuantitatif bagi ketiga-tiga mekanisme penyebab.

Dalam konteks penulisan ini, saya pula akan melihat sama ada mekanisme penyebab yang diutarakan oleh Ross (2001) turut berlaku di Brunei dan sejauh manakah pelaksanaannya boleh menjejaskan proses demokrasi sekaligus mengukuhkan rejim pemerintahan sedia ada.  Namun begitu, saya hanya akan menumpukan kepada rentier effect dalam perbincangan seterusnya.

Menurut Ross (2001: 332), sebagai salah satu mekanisme penyebab, rentier effect berlaku apabila sesebuah kerajaan menggunakan hasil minyak bagi tujuan mengalihkan tekanan sosial yang diterimanya supaya bersikap lebih bertanggungjawab (accountability). Terdapat tiga kaedah yang diambil oleh sesebuah negara pengeluar minyak bagi memastikan rentier effect berlaku iaitu menggunakan taxation effect, spending effect dan group formation.  Walau bagaimanapun, penulisan ini akan mengecualikan perbincangan tentang group formation³ yang telah disentuh di bawah tajuk “Tahap Pembangunan Politik” (hlm. 7-11) bagi memberi tumpuan yang lebih kepada taxation effect dan spending effect.